Clive Thomas
Bwrdd Iechyd Prifysgol Abertawe Bro Morgannwg
Cwmpas:
Mae'r Timau Cymorth Dementia Cymunedol yn PABM yn defnyddio ap electronig o'r enw CANTAB Mobile i helpu i frysbennu ar gyfer nam cof clinigol arwyddocaol.
Mae'r tîm yn defnyddio hwn i gyflymu atgyfeiriadau priodol i'r Gwasanaeth Asesu Cof trwy 'sgrinio' dim ond y rhai sydd â nam cof clinigol arwyddocaol. Mae hyn yn helpu i fynd i'r afael â chyfraddau diagnostig dementia gwael drwy annog meddygon teulu i nodi'r cleifion hynny sydd mewn perygl ac y maent yn meddwl y byddent yn elwa o asesiad gwybyddol manylach. Mae hyn yn cynrychioli arbediad sylweddol a defnydd mwy effeithlon o adnoddau presennol.
Cynllunio a Datblygu:
Cyflwynir y prosiect trwy Raglen Enghreifftiol Technoleg Iechyd Comisiwn Bevan a’i bartneriaid mewn diwydiant, Cambridge Cognition. Mae'r cydweithrediad hwn wedi galluogi prynu trwyddedau aml-ddefnydd i'w defnyddio gan Weithwyr Cefnogi Dementia sydd bellach yn gallu darparu dull cadarn o frysbennu ar gyfer nam cof clinigol arwyddocaol yng nghartref y claf ei hun. Mae hyn yn sicrhau cyfeirio cyflymach at y llwybr priodol ac yn cefnogi ymhellach fenter Llywodraeth Cymru i gyflogi Gweithwyr Cymorth Dementia o fewn Gofal Sylfaenol i helpu i wella diagnosis dementia.
Mae'r CANTAB Mobile yn brawf gwybyddiaeth effeithiol ac mae'n 100% sensitif a 92% yn benodol wrth ganfod clefyd Alzheimer (AD). Mae'n defnyddio dysgu Paired Associates i ganfod newidiadau i'r cof ac yn defnyddio i-Pad sgrin gyffwrdd i ddangos dilyniant o siapiau haniaethol.
Yn wahanol i brofion gwybyddol papur eraill, nid oes unrhyw ddibyniaeth ar sgiliau echddygol manwl i luniadu nac ysgrifennu. Er nad ydynt yn rhai diagnostig, mae'r canlyniadau'n hawdd i'w dehongli a chan ddefnyddio system goleuadau traffig (lle mae RED yn golygu nam clinigol arwyddocaol) mae'n ddefnyddiol i helpu i drafod pwnc dementia gyda'r teulu a'r meddyg teulu fel ei gilydd.
Mae'r prawf yn amlygu'r angen am brofion gwybyddol manwl pellach ac mae'n addas i'w weinyddu gan staff cymwysedig a heb gymwysterau.
Mae’r cyfarwyddiadau trosleisio ar gael mewn sawl iaith, gan gynnwys y Gymraeg, sy’n golygu ei fod yn hygyrch iawn i bob claf.
Budd ac Effaith:
Mae mynediad at ddull brysbennu cadarn yn hanfodol ac mae prawf Symudol CANTAB yn golygu y gall meddygon teulu nawr weithredu atgyfeiriadau i Wasanaethau Cof Arbenigol yn hyderus. Mae hyn nid yn unig yn sgrinio atgyfeiriadau diangen ac yn lleihau'r baich ar adnoddau presennol ond mae hefyd wedi helpu i archwilio llwybrau newydd at ddiagnosis.
Drwy godi ymwybyddiaeth yn bennaf o'r angen i wneud diagnosis o ddementia, gellir cyfeirio cleifion wedyn am gymorth priodol. Yn ABMU, mae'r CANTAB wedi bod yn llwyddiannus iawn yn brysbennu ar gyfer nam cof arwyddocaol yn glinigol ac fe'i hargymhellir fel rhagflaenydd addas ar gyfer pob atgyfeiriad i Wasanaethau Asesu'r Cof ledled Cymru.
Cyd-fynd â Gofal Iechyd Darbodus:
Mae'r CANTAB yn sefydlu'n gyflym a yw nam ar y cof yn arwyddocaol yn glinigol ai peidio ac yn amlygu'r angen i wneud diagnosis o ddementia. Mae'n nodi'n gynnar y cleifion hynny sydd angen atgyfeiriad ar gyfer profion gwybyddol manylach tra hefyd yn nodi'r cleifion hynny nad ydynt yn gwneud hynny. Yn gynwysedig yn y prawf mae'r Raddfa Iselder Geriatrig a Gweithgareddau Byw Bob Dydd, a all hefyd helpu i gyfeirio cleifion at driniaeth heblaw dementia lle nodir hynny. Mae hyn yn cynrychioli cynnydd sylweddol o ran defnydd mwy effeithlon o adnoddau yn unol ag egwyddorion Gofal Iechyd Darbodus.
