Lucy Clarke a Kim Jones
Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr gydag Uned Diogelwch Cam-drin Domestig (DASU) ac Ymddiriedolaeth Elizabeth Casson
Cefndir:
Mae’r cynnydd yn nifer yr achosion o gam-drin domestig, yn dilyn y Coronafeirws, yn peryglu lles corfforol ac emosiynol defnyddwyr gwasanaeth ac yn effeithio ar weithrediad cymdeithasol a gwybyddol dyddiol, gan effeithio ar berthnasoedd, cyflogaeth a sgiliau byw bob dydd. Amcangyfrifodd Oliver et al., (2019) mai cost cam-drin domestig i’r economi oedd £34,015 fesul dioddefwr, y flwyddyn.
Llwyddodd yr Adran Therapi Galwedigaethol yn ardal ddwyreiniol BIPBC i sicrhau cyllid gan Ymddiriedolaeth Elizabeth Casson ar gyfer Therapydd Galwedigaethol Band 5, sydd â phrofiad o gam-drin domestig, i weithio yn y DASU lleol. Ein bwriad oedd darparu adsefydlu, trwy Therapi Galwedigaethol, i ddioddefwyr cam-drin domestig, gan ganiatáu iddynt ail-ymgysylltu â gweithgareddau cymdeithasol, addysgol, galwedigaethol, ymddygiadol a gwybyddol dyddiol, gan helpu i ailadeiladu eu hunaniaeth a’u bywyd.
Nodau’r Prosiect:
Nod y prosiect hwn oedd darparu gwasanaeth Therapi Galwedigaethol, wedi'i gydleoli o fewn DASU i:
- Darparu ymyrraeth gynnar ac adsefydlu iechyd meddwl 'i fyny'r afon', gan ymgorffori strategaethau hunanreoli i gefnogi lles mewn arferion dyddiol, i bobl sy'n gwella o drawma cam-drin domestig.
- Defnyddio dull sy’n canolbwyntio ar yr unigolyn i nodi nodau galwedigaethol unigol ystyrlon ar gyfer bywyd bob dydd yn dilyn cam-drin domestig, goresgyn rhwystrau, a galluogi datblygiad hunaniaeth alwedigaethol trwy weithgareddau a rolau ystyrlon yn y cartref, y teulu a bywyd cymunedol.
- Harneisio rhwydwaith o ddarparwyr iechyd, gofal cymdeithasol a thrydydd sector i ddarparu cymorth darbodus priodol i’r unigolion a welir.
Heriau:
Cymerodd y gwasanaeth newydd hwn amser ychwanegol i'w sefydlu oherwydd y 'cloi i lawr' parhaus ar gyfer COVID-19. Roedd yn rhaid i ddefnyddwyr gwasanaeth flaenoriaethu addysg gartref, a chawsant anhawster i fynychu apwyntiadau 1:1. Nid oedd pob defnyddiwr gwasanaeth yn gallu defnyddio cymorth rhithwir, yn dibynnu ar eu gallu i gael preifatrwydd a mynediad i dechnoleg ddigidol. Roedd llawer o weithgareddau cymunedol, cefnogaeth a gwasanaethau trydydd sector yn parhau ar gau neu gyda rhaglenni rhithwir cyfyngedig. O ganlyniad, ni chynigiwyd unrhyw waith grŵp ac roedd rhwydweithio gyda phartneriaid yn cael ei wneud mewn grwpiau bach ac o bell.
Yn ogystal, daeth yn amlwg trwy'r prosiect y byddai darbodusrwydd yn cael ei wella trwy gyflogi Ymarferwyr Cynorthwyol Therapi Galwedigaethol ychwanegol, i gefnogi ymarfer sgiliau a ddatblygir o fewn therapi.
Canlyniadau Allweddol:
- Mae tua 500 pobl o sefydliadau partner wedi cysylltu â, dylanwadu neu addysgu am Gam-drin Domestig, yr Uned Diogelwch Cam-drin Domestig a gwasanaeth, a rôl y Therapydd Galwedigaethol Cam-drin Domestig.
- Mae adborth gan gydweithwyr amlddisgyblaethol/asiantaethol o fewn a thu allan i DASU wedi dangos tystiolaeth o effaith gadarnhaol y Therapydd Galwedigaethol Cam-drin Domestig ar foesol, ymgysylltu a gweithio aml-asiantaeth. (Cliciwch yma am fwy o fanylion)
- Mae dogfennau a phrosesau i'w defnyddio o fewn llwybr Therapi Galwedigaethol, o atgyfeirio hyd at ryddhau, wedi'u creu ar gyfer y gwasanaeth hwn, yn barod i fabwysiadu a lledaenu'r gwasanaeth ledled Cymru.
- 30 mae pobl wedi cael eu gweld gan y Therapydd Galwedigaethol yn ystod cyfnod peilot y prosiect. Pawb o oedran gweithio, a merched i gyd. (Cliciwch yma am wybodaeth ddemograffig)
- 8 atgyfeiriadau a wnaed i reoli risg sylweddol.
- 20 * pobl yn ymwneud ag ymyrraeth Therapi Galwedigaethol. *(Gwrthododd 1 person gwblhau sgorau)
- 15 gwnaeth pobl welliant sylweddol* gyda'u gallu i gyflawni eu dewis alwedigaethau fel y'i mesurwyd gyda Mesur Perfformiad Galwedigaethol Canada (COPM) (Carswell, A. et al. 2004). Gweler Siart 1.
*(Ystyrir sgôr o 2 neu fwy yn ystadegol arwyddocaol fel y'i mesurir gan y COPM).
Siart 1. Newidiadau mewn sgorau 'Perfformiad' ar gyfer pobl yn dilyn ymyriad Therapi Galwedigaethol ar y COPM.
Arweiniodd ymyrraeth Therapi Galwedigaethol at gynnydd gyda nodau:
Nododd dadansoddiad thematig o'r holl nodau galwedigaethol personol, a osodwyd gan unigolion, wyth thema. Cliciwch yma am fwy o wybodaeth.
Mae’n ddiddorol nodi bod 43% o’r nodau a nodwyd gan ddefnyddwyr gwasanaeth yn ymwneud â rheoli symptomau a chyflawni rôl bwysig fel bod yn weithiwr, myfyriwr, neu riant.
Roedd dyfyniadau gan ddefnyddwyr gwasanaeth yn dangos cynnydd o ran gallu cyflawni nodau personol yn erbyn yr wyth thema:
Ymdopi â symptomau
'Dydw i ddim eisiau marw mwyach, rydw i eisiau byw a gwybod sut beth yw byw'n rhydd.'
'Cefais bwl o banig, cyn coleg ond rydw i yma ac rwy'n iawn.'
'Mae fy ffibromyalgia dan reolaeth, oherwydd llai o straen.'
'Rwy'n teimlo llai o gysylltiad emosiynol â fy nghyn.'
Edrych ar ôl fy hun
'Rwyf wedi golchi fy ngwallt cyn i chi gyrraedd.'
'Rwyf wedi dechrau bwyta dewisiadau bwyd iachach yr wyf yn eu paratoi.'
'Rwy'n cymryd rhan mewn gweithgareddau ffitrwydd awyr agored, i'm helpu i golli pwysau.'
'Cefais bath am y tro cyntaf ers amser maith.'
Dod o hyd i fwynhad
'Mae treulio amser gyda'm ceffyl yn fwy o lawenydd nag o rwystr.'
'Rwyf wedi dechrau gwylio fideos cerddoriaeth ar y teledu, a'u mwynhau.'
'Es i at fy chwiorydd ac ymlacio tra'n eistedd yn ei gardd.'
Gweld ffrindiau
'Cwblheais ymarfer Wii 40 munud gyda fy ffrind a chael hwyl.'
'Rwyf wedi cysylltu â fy ffrind gorau ers 20 mlynedd, gan fy mod bellach yn rhydd i wneud hynny.'
'Rwyf wedi dechrau cyfarfod fy ffrindiau yn ystod y dydd, i fynd i siopa a chael cinio.'
Cynnal a chyflawni rôl bwysig (gweithiwr, myfyriwr, rhiant)
'Mae gwaith wedi gweld newid aruthrol yn fy nghynhyrchedd, fy ansawdd a'm gallu i ganolbwyntio.'
'Rwy'n sioc ac yn falch fy mod wedi para mor hir â hyn yn y gwaith heb yr ysfa i osgoi mynd.'
'Cefais 100% yn fy arholiadau.'
“Diolch am eich cefnogaeth i gael fi mewn cysylltiad â gwasanaethau iechyd meddwl” (i’w mab) …
Sefydlu trefn
'Mae gan y ci a minnau drefn braf gyda'r nos.'
O’r cofnod achos “dywedodd Carol, oherwydd y sgiliau newydd, y Nodau, y drefn arferol a rheoli gorbryder, mae’n gallu tynnu ei hun oddi wrth feddyliau a theimladau negyddol.”
Cael a gofalu am fy nghartref
'Gallaf adnabod y pethau rwy'n eu caru am fy nghartref.'
'Es i i fyny'r grisiau a glanhau fy ffenestri, am y tro cyntaf ers blynyddoedd.'
'Rydw i'n dechrau dal i fyny gyda'r pethau rydw i wedi bod yn eu gohirio, fel mynd â'r ci am ei atgyfnerthiad.'
O gofnod achos, 'adroddodd Sarah ei bod wedi datblygu rhestr dicio ar gyfer; biliau i'w talu, negeseuon e-bost i'w hanfon, a phobl i siarad â nhw.'
Bod â hyder i fynd allan
'Dyfalwch beth wnes i wythnos diwethaf, mynd â'r ci am dro 5 munud.'
'Treuliais 20 munud yng ngardd cymydog, yn siarad â hi.'
'Es i am goffi ar ben fy hun yn y pentref ar y penwythnos, roedd yn hyfryd.'
Roedd effaith gyfunol rheoli gweithgareddau bob dydd yn gwella boddhad cyffredinol gyda pherfformiad ac ansawdd bywyd.
Arbedodd Therapi Galwedigaethol gostau sylweddol i'r economi yn unol ag Egwyddorion Darbodus
Ar gyfartaledd, mae’r person sy’n byw gyda cham-drin domestig yn profi’r cylch trais 36 o weithiau wrth adael ac ailsefydlu’r berthynas saith gwaith cyn i’r berthynas ddod i ben o’r diwedd. Mae hyn yn drychinebus i gyflogaeth, anghenion tai, y gwasanaeth iechyd a'r system gyfreithiol.
Mae cam-drin domestig yn costio tua’r economi. £34,015 fesul dioddefwr y flwyddyn (Oliver et al., 2019).
Mae'r gost i'r economi sy'n gysylltiedig â chostau iechyd sy'n mynd i'r afael â niwed emosiynol ac allbwn coll yn unig yn amrywio rhwng £3,610 ac £308,510 fesul dioddefwr y flwyddyn, yn dibynnu ar ddifrifoldeb y cam-drin, graddau'r niwed, a lefel enillion yr unigolyn.
O ganlyniad, bydd darparu ymyrraeth gynnar a therapi i fyny’r afon i gefnogi dychwelyd i weithgareddau dyddiol fel gwaith, a gwella lles emosiynol a gwytnwch yn cael effaith sylweddol.
Cyfanswm yr arbedion i'r economi ar gyfer y 15 o bobl a wnaeth gynnydd sylweddol gyda bywyd bob dydd ar ôl cwblhau ymyrraeth therapi galwedigaethol yw £510,225 fel y cyfrifwyd o'r data hwn, sy'n cynrychioli enillion sylweddol ar fuddsoddiad ar gyfer 1 Band 5 Therapydd Galwedigaethol!
Os yw pawb sy’n cael Therapi Galwedigaethol ar hyn o bryd yn cael y canlyniadau a ragwelir gyda’r COPM, yna mae hyn yn cyfateb i cyfanswm arbedion i'r economi o £510,225.
Astudiaeth Achos:
Cyflwynodd Mair (ffugenw) i DASU ar ôl dod â pherthynas sarhaus i ben yr oedd wedi ceisio ac wedi methu â gadael, sawl gwaith, dros 7 mlynedd. Lawrlwytho yr astudiaeth achos i weld sut y gwnaeth ymyrraeth Therapi Galwedigaethol ei helpu i symud ymlaen, a gwneud hyn y tro olaf. (Ceir cyfeiriadau yma).
Camau Nesaf:
Rydym yn archwilio ffrydiau ariannu pellach i barhau ac ehangu’r prosiect ar draws BIPBC, gyda’r gwasanaeth Therapi Galwedigaethol yn darparu rheolaeth glinigol ac yn gweithredu mewn partneriaeth â darparwyr gwasanaethau cam-drin domestig, megis DASU. Mae manyleb gwasanaeth ac adnodd hyfforddi i gefnogi Therapyddion Galwedigaethol, sy'n gwneud gwaith o'r fath, ar ffurf drafft.
Ein Profiad Enghreifftiol:
Mae wedi bod yn hynod ddiddorol, yn llafurus ac yn gromlin ddysgu serth i gyflawni'r prosiect hwn. Mae rhaglen addysg enghreifftiol Bevan wedi bod yn gefnogol, gan fy helpu i gadw ar y trywydd iawn a datblygu fy sgiliau, fy helpu i reoli, goruchwylio, cefnogi ac arwain y Therapydd Galwedigaethol sy’n darparu’r gwasanaeth. Byddwn yn argymell y rhaglen i unrhyw un sy’n datblygu arloesedd darbodus o fewn y GIG.
Arddangosfa:
Diolch Ymddiriedolaeth Elizabeth Casson
Cwblhawyd adroddiad llawn ar gyfer Ymddiriedolaeth Elizabeth Casson. Gellir dod o hyd i hyn yma.
Lucy Clarke;: Lucy.Clarke2@wales.nhs.uk
Kim Jones: Kim.Jonesa5d87@wales.nhs.uk
