Ar eich Beic!

Anna Pyrtherch

Bwrdd Iechyd Prifysgol Hywel Dda

Mae plant gordew yn tyfu'n oedolion gordew, ac mae angen gweithredu i fynd i'r afael ag iechyd a lles unigolion o oedran cynnar:

Bydd 80% o’r glasoed gordew yn dal i fod yn ordew pan fyddant yn oedolion (M. Simmonds et al, 2016
Mae LlC ac ICC yn rhagweld y bydd y GIG, erbyn 2050, yn gwario £465M y flwyddyn ar ofalu am bobl ordew (Pwysau Iach; Cymru Iach, 2019)
Mae diffyg gweithgaredd corfforol yn ffactor sy’n cyfrannu at ordewdra, gyda dim ond 14-17% o bobl ifanc 11-16 oed yn actif am fwy na 60 munud y dydd (LlC, 2019)
Mae diffyg gweithgaredd corfforol yn cael effaith andwyol ar iechyd meddwl, gyda >10% o blant Ceredigion yn profi straen, gorbryder ac iselder (BGC Ceredigion, 2017), gyda’r ffigurau hyn yn gwaethygu o ganlyniad i bandemig Covid-19.

Mae’r prosiect hwn yn targedu plant ifanc, yn bennaf rhwng 14 a 25 oed, gyda’r bwriad o nid yn unig ymgysylltu â gweithgarwch ar feiciau sefydlog, ond hefyd codi ymwybyddiaeth o weithgarwch corfforol awyr agored, ei fudd a’i effaith ar les. Bwriad y prosiect yw bod yn hwyl, tra hefyd yn mynd i'r afael â materion difrifol fel gordewdra, iechyd, anweithgarwch a chynhyrchu ynni sy'n gyfeillgar i'r amgylchedd.

Y Prosiect:

Mae'r prosiect yn ceisio cynyddu gweithgaredd corfforol ymhlith pobl ifanc trwy gymhelliant arloesol. Bydd y prosiect yn monitro'r defnydd o feiciau sy'n cynhyrchu pŵer (llaw a sbin) mewn 4 lleoliad yng Ngheredigion ac yn cymryd mesurau lles ar ddefnyddwyr i weld a ellir cysylltu defnydd â manteision lles.

Nodau ac Amcanion y Prosiect:

Mwy o ymwybyddiaeth o bwysigrwydd gweithgareddau awyr agored i bobl ifanc, gyda thystiolaeth o’r canlynol:
– mun. 150 o holiaduron wedi'u cwblhau
– presenoldeb gan 60 o bobl ifanc mewn 4 digwyddiad ymgynghori ac ymgysylltu
Gosod beiciau “a yrrir gan bobl” sefydlog mewn 3 lleoliad yng Ngheredigion
Casglu data tystiolaeth o ddefnydd (amlder / amser) ac egni a grëwyd gan 20 o wirfoddolwyr prosiect
Newidiadau i les 20 o wirfoddolwyr prosiect dros gyfnod y prosiect
Sylw yn y wasg / cyfryngau i'r prosiect, gydag o leiaf 4 erthygl yn cael eu cyhoeddi
Cyhoeddi canlyniadau ymchwil mewn adroddiad diwedd prosiect
Cyflwyno canlyniadau ymchwil ar ffurf poster neu bapur mewn o leiaf 2 gynhadledd

Canlyniadau'r Prosiect:

Ymgysylltodd dros 300 o bobl ifanc â nhw (309 o holiaduron wedi'u cwblhau).
Cynhaliwyd 9 grŵp ffocws, gyda chyfanswm o 172 yn bresennol.
Ymgysylltodd dros 500 o bobl ifanc â nhw trwy ysgolion / clybiau ieuenctid a sefydliadau ieuenctid eraill (y targed oedd 150).
Gwirfoddolodd 76 o bobl ifanc i gymryd rhan yn y cyfnod ymchwil gweithredol (y targed oedd 20).
Roedd 143 o'r 309 (46%) o gyfranogwyr yn fenywod.
Roedd 129 allan o 309 (42%) o gyfranogwyr yn siarad Cymraeg.
Gosodwyd 9 beic mewn tri safle (Aberteifi, Llanbedr Pont Steffan ac Aberaeron) ym mis Hydref 2022.
Lansiwyd beiciau ym mis Tachwedd 2022 - Ionawr 2023.
Ymchwil gweithredol wedi'i drefnu ar gyfer Ionawr - Mehefin 2023.

Effaith y Prosiect:

Hyd yn hyn, er gwaethaf oedi wrth leoli'r beiciau a lansio'r cyfnod ymchwil gweithredol, mae nifer sylweddol o bobl ifanc wedi cymryd rhan ac mae negeseuon iechyd y cyhoedd wedi cael eu trafod yn llwyddiannus mewn ysgolion ac mewn grwpiau ieuenctid.
Mae llawer o ddiddordeb wedi bod yn y prosiect ledled Cymru, yn enwedig yng ngoleuni amlygrwydd cynyddol newid yn yr hinsawdd, y cynnydd mewn cost trydan / pŵer a chynhyrchu pŵer cynaliadwy.
Mae’r potensial i ardaloedd eraill ledled Cymru osod y beiciau hyn fel modd o annog gweithgaredd corfforol awyr agored yn aruthrol.
Mae pobl ifanc wedi bod yn awyddus iawn i gymryd rhan ac yn frwdfrydig i gymryd rhan.
Mae angen hybu ymhellach effaith gweithgaredd corfforol awyr agored ar iechyd a lles, yn enwedig i bobl ifanc.