Awduron: Y Farwnes Ilora Finlay, Comisiynydd Bevan, Vivienne Harpwood, Prifysgol Caerdydd
Cyhoeddwyd:
Drwy gydol pandemig Covid-19, mae gwasanaethau iechyd a gofal yn parhau i weithredu o dan bwysau digynsail. Mae'r tueddiadau hyn yn debygol o gynhyrchu senarios sy'n herio penderfyniadau clinigol.
Dylai moeseg feddygol a gwneud penderfyniadau moesegol lywio pob agwedd ar ymarfer clinigol. Mae pryderon ynghylch y ffordd y gwneir penderfyniadau yn yr argyfwng presennol wedi arwain at lefelau uchel o bryder ymhlith y cyhoedd, ac mae rhywfaint o’r canllawiau a gyhoeddwyd gan gyrff proffesiynol wedi achosi dryswch ymhlith gwasanaethau clinigol gyda blaenoriaethau sy’n gwrthdaro. Mae deialog agored a dealltwriaeth gadarn o egwyddorion y gellir eu hamddiffyn yn foesol yn hanfodol er mwyn osgoi gwneud penderfyniadau gwael, yn ystod yr argyfwng Covid-19 presennol ac wrth inni ddod allan o’r cyfyngiadau symud. Bydd rhai o'r penderfyniadau y mae'n rhaid eu gwneud i osgoi heintiau nosocomial yn gofyn am ailstrwythuro gwasanaethau yn radical.
Ers blynyddoedd lawer, dysgwyd egwyddorion moeseg feddygol i glinigwyr fel y disgrifiwyd yn wreiddiol gan Beauchamp and Childress[1] sydd wedi bod yn ddylanwadol iawn ers iddynt gael eu llunio gyntaf. I grynhoi, mae’r egwyddorion hyn yn seiliedig ar ymreolaeth, di-faethineb, llesolrwydd a chyfiawnder, ac maent yn parhau i fod yn hanfodol i ddeall y dull o asesu’n foesegol mewn gofal iechyd yn y sefyllfa bresennol o COVID-19, lle nad oes atebion clir i y sefyllfaoedd cymhleth y deuir ar eu traws yn glinigol ac ar draws pob sector o gymdeithas. Maent yn cynnwys:
- Cydnabod pwysigrwydd ystyried a pharchu dymuniadau a theimladau person cyn belled ag y bo modd, tra'n sicrhau nad ydynt yn effeithio'n andwyol ar hawliau pobl eraill.
- Pwyso a mesur yr angen am ymyriad neu gefnogaeth yn erbyn gallu’r person i elwa ohono, tra’n sicrhau nad yw’r unigolyn yn dioddef niwed anghymesur yn y broses o beth bynnag a gynigir.
- Asesir dyraniad cyfiawn adnoddau prin yn gymesur ag anghenion pawb. I'r unigolyn, mae cyfiawnder yn mynnu bod y person yn cael y gofal gorau posibl o fewn yr adnoddau sydd ar gael.
Er y gellir cymryd bod yr egwyddorion a nodir yn adlewyrchu'r meddylfryd cyfredol ar foeseg feddygol, ni ddylid eu trin o reidrwydd fel rhai o werth cyfartal. Er enghraifft, mewn senarios eraill sy’n ymwneud â moeseg gymhwysol, megis penderfyniadau a wneir gan farnwyr am driniaeth diwedd oes, ni fyddai rhywun yn gwerthfawrogi hyblygrwydd ynddo’i hun (a nodir mewn canllawiau a gyhoeddwyd gan lywodraethau yng Nghymru a Lloegr yn ystod argyfwng COVID-19), oherwydd hynny creu ansicrwydd ac arwain at ehangu cwmpas yn anfwriadol – y cyfeirir ato weithiau fel y mater “llethr llithrig”.
Rhaid i bob penderfyniad ystyried y risgiau, cyn belled ag y maent yn hysbys, a ffactorau perthnasol eraill, ac mae'r rheolau cyfreithiol sydd wedi datblygu yng ngoleuni egwyddorion moesegol yn nodi y dylai cleifion, cyn belled ag y bo modd, fod yn rhan o benderfyniadau am eu triniaeth. . Dros y ddau ddegawd diwethaf mae cyfeiriadedd polisi cryfach tuag at ofal claf-ganolog wedi dod i'r amlwg yn raddol, gan adlewyrchu datblygiadau mewn agweddau cymdeithasol a diwylliannol. Er gwaethaf hyn, yn yr argyfwng presennol, mae goruchafiaeth ymreolaeth unigol fel egwyddor or-redol wedi ildio i sylweddoliad o bwysigrwydd ymreolaeth berthynol ar draws cymdeithas. Mae ein cyd-ddibyniaeth ar ein gilydd a gweithrediad integredig cymdeithas wedi dod i’r amlwg, gyda phwyslais cynyddol ar ddosbarthiad teg. Gwelir hyn yn y ffordd y mae arweinwyr ar bob lefel wedi dod yn ymwybodol o'u dibyniaeth ar eraill.
O fewn y cysyniadau o 'osgoi niwed' a 'gwneud daioni' mae materion ymarferol eraill wedi dod i'r amlwg, gan gynnwys ymwybyddiaeth o bwysigrwydd rhoi sylw manwl i fanylion, a data cywir a dadansoddiad gwyddonol i lywio'r broses o wneud penderfyniadau. Mae hyn i'w weld yn y fframweithiau ar gyfer gwneud penderfyniadau anodd sy'n cydnabod cymhlethdod anghenion unigol a'r ymarfer cydbwyso sydd i'w gynnal er mwyn pwyso a mesur y rhain yn erbyn yr angen i ddarparu gofal i boblogaeth y mae ei hanghenion yn fwy na'r adnoddau sydd ar gael.
Yn yr argyfwng hwn, mae ymrwymiad i ofal wedi cael ei ystyried yn werth craidd ar bob lefel, gyda staff yn cael eu cefnogi gan arweinyddiaeth leol dosturiol. Mae enghreifftiau’n amrywio o’r ffordd y mae cyflenwadau PPE prin wedi’u defnyddio, ymgysylltiad gwirfoddolwyr i gefnogi rhai gwasanaethau cymunedol a chymorth arloesol a ddarparwyd i berthnasau a oedd wedi’u hynysu oddi wrth erchwyn gwely anwyliaid tra’r oeddent yn marw. Mae'r ail-gydbwyso hwn o flaenoriaethau a gwerthoedd wedi arwain at gyhoeddi llawer iawn o ganllawiau o ansawdd uchel, y mae llawer ohonynt wedi'u croesgyfeirio yn y ddogfen canllawiau adnoddau.
Gyda threigl amser bydd y byd yn myfyrio ar argyfwng COVID-19 ac yn ceisio nodi gwersi y gellir eu dysgu o’r ffordd y gwnaeth llywodraethau ei drin. Gall moesegwyr ddod i’r casgliad bod y pwyslais pennaf ar ymreolaeth unigol wedi ildio i gydnabyddiaeth o werth cynhenid pob bywyd dynol, waeth pa mor agored i niwed, a chydgysylltiad pwerus perthnasoedd dynol.
Yn y cyfamser, mae angen i'r rhai sy'n wynebu penderfyniadau anodd gael mynediad cyflym at gymorth i arwain eu ffordd o feddwl. Mae'r adnodd hwn, gyda chysylltiadau ag amrywiaeth eang o safbwyntiau arbenigol ac offer cefnogi penderfyniadau, yn ffynhonnell gyfeirio ar gyfer y rhai sy'n gwneud penderfyniadau. Wrth inni ddod allan o’r cyfyngiadau symud a wynebu dyfodol sy’n newid yn gyflym ac a allai fod yn fregus, bydd arlliwiau cain gwneud penderfyniadau gofalus yn bwysicach nag erioed.
Am yr awduron
Y Farwnes Ilora Finlay o Landaf, Comisiynydd Bevan, Athro Anrhydeddus Meddygaeth Liniarol, Prifysgol Caerdydd, Cadeirydd y Fforwm Galluedd Meddyliol Cenedlaethol a Chyfoedion Traws-fainc
Vivienne Harpwood, Athro Emerita mewn Cyfraith Feddygol a Moeseg, Prifysgol Caerdydd, Cadeirydd Bwrdd Iechyd Powys a Chadeirydd Conffederasiwn GIG Cymru
