Gwella Arfer Diogelu: Grwpiau Cymorth Cyfoedion mewn Gofal Sylfaenol

Mae gan ofal sylfaenol ran allweddol i'w chwarae wrth amddiffyn y rhai sy'n agored i niwed mewn cymdeithas, gan ddefnyddio gwybodaeth a dylanwad lleol. Mae clinigwyr mewn sefyllfa unigryw i adnabod dioddefwyr cam-drin domestig, plant sy'n wynebu risg neu'r henoed bregus. Mae cydnabod pryderon yn golygu y gallwn gyfeirio at gymorth a chefnogaeth, gan newid bywydau o bosibl wrth amddiffyn ein system gofal cymdeithasol orlawn.

Mae ein Grŵp Cyfranogiad Cleifion yn cydlynu casgliadau o deganau, dillad a llyfrau plant sydd wedi tyfu'n rhy hen i'w rhoi i deuluoedd mewn angen; mae'r parseli hyn yn mynd i'r afael ag angen ymarferol, ond hefyd yn sicrhau bod pobl sydd fwyaf agored i niwed yn teimlo eu bod yn cael gofal. Rydym yn gweld budd rhwng cenedlaethau o’r cydgynhyrchu hwn – mae cymunedau’n teimlo’n ddefnyddiol, wrth ddysgu am galedi a brofir yn lleol.

Mae amrywiaeth amlwg yn ansawdd arferion diogelu; mae'n hollbwysig gwneud pethau'n dda ond mae hyn yn heriol. Rhaid cydbwyso’r posibilrwydd o adael person agored i niwed mewn perygl o niwed yn erbyn ymyrryd yn ddiangen a rhoi straen ar deulu sydd eisoes yn ei chael hi’n anodd. Gall meddygon gael eu hunain yn ynysig, gan fynd i'r afael â materion sensitif iawn. Mae achosion o'r fath yn cynyddu'r risg o ddatblygu straen a blinder.

Ar hyn o bryd nid oes unrhyw hyfforddiant penodol ar gyfer Arweinwyr Diogelu Meddygon Teulu i’w cefnogi i gyflawni eu rôl o ran sicrhau bod holl staff y practis yn cyflawni eu cyfrifoldebau diogelu. Mae Arolygiaeth Iechyd Cymru (AGIC) yn amlygu dro ar ôl tro yr angen am fwy o hyfforddiant mewn diogelu a mwy o gymorth gan gymheiriaid:

• Yn 2016 – 2017, gwnaethant argymhellion i 44% o bractisau a arolygwyd i gryfhau eu hymagwedd at ddiogelu.

• Mae AGIC yn argymell y byddai Practis Cyffredinol yn elwa ar fwy o gymorth gan gymheiriaid ym maes diogelu.

Nodau:

• Codi safon rheolaeth diogelu i'r rhai sy'n ymarfer ar y lefel uchaf.

• Datblygu grŵp amlddisgyblaethol o arweinwyr diogelu o bractisau cyfagos, gan ffurfio grŵp cyfoedion o arbenigwyr; mynd i'r afael â'r angen am fwy o hyfforddiant a chymorth gan gymheiriaid.

• Atal niwed trwy ymyrraeth gynnar a hyrwyddo llesiant poblogaethau cleifion.

canlyniadau:

• Mae'r grŵp cymheiriaid wedi cynnal saith cyfarfod hyd yma, gan gwmpasu 12 practis a chasglu adborth helaeth a chadarnhaol.

• Mae'r grŵp wedi bod yn rhedeg ers 18 mis ac mae presenoldeb yn gyson uchel o bob practis.

• Mae’r grŵp yn cyfarfod bob chwarter i glywed cyflwyniad, rhannu arfer gorau ac yn bwysicaf oll i drafod achosion cymhleth mewn man diogel heriol ond cydgefnogol. Mae arweinydd y grŵp ar gael i roi cyngor a chymorth anffurfiol rhwng cyfarfodydd.

• Mae'r grŵp yn ymdrin â'r holl faterion diogelu, gan gynnwys plant sy'n agored i niwed, y digartref, ceiswyr lloches, dioddefwyr trais domestig a'r henoed bregus. Yn ddiweddarach mae aelodau'r grŵp yn rhannu eu dysgu o fewn eu harferion eu hunain.

• Mae trafodaeth achos yn darparu amrywiaeth o farnau ac mae ein tystiolaeth yn dangos bod trafodaethau yn cefnogi meddygon i wneud penderfyniadau anodd ac yn gwella canlyniadau. Gallwn ddangos bod ein hymwybyddiaeth o faterion diogelu mewn ymgynghoriadau arferol wedi cynyddu.

• Ategir y prosiect gan egwyddorion Gofal Iechyd Darbodus a nodau 'Cymru Iachach' trwy hwyluso arloesi lleol trwy glystyrau a symud adnoddau i'r gymuned. Mae trafodaethau yn ein gwneud yn fwy tebygol o atgyfeirio dim ond pan fo angen, gofalu am y rhai sydd â’r anghenion iechyd mwyaf yn gyntaf, a lleihau amrywiadau amhriodol mewn arferion diogelu.

Camau nesaf:

Mae Prifysgol Abertawe wedi sicrhau cymeradwyaeth foesegol i gydweithio â'r tîm ar brosiect ymchwil i asesu effaith y grŵp.

Ar ôl dangos effeithiolrwydd a gwerth y peilot, mae'r tîm bellach yn ehangu grwpiau ledled Cymru. Er mwyn hwyluso hyn, mae tri chyflwyniad arddull 'Ted Talk' wedi'u recordio yn disgrifio'r peilot, Trais Domestig a Materion Gallu yn yr Henoed. Mae’r rhain ar gael fel adnodd i feddygon gael mynediad iddynt naill ai’n unigol neu yn ystod Grwpiau Goruchwylio Diogelu.

Mae trafod achosion heriol yn cael ei werthfawrogi fwyaf. Mae’r achosion heriol hyn yn cynnwys:

• Esgeulustod.

• Cam-drin rhywiol hanesyddol.

• Rheolaeth orfodol.

• Henoed bregus a phroblemau capasiti.

• Camdriniaeth rywiol bosibl.

• FGM.

• Pryder am addysg gartref.

• Dysfforia rhyw a diogelu.

• Anhwylder personoliaeth ac effaith ar rianta.

• Pwer Atwrnai.

• Treisio honedig.

• Gwarchodwyr.

• SIDS.

• Archwiliad cenhedlol o blentyn ifanc.